İşçinin istifası, işveren tarafından işten çıkarılması, kıdem ve ihbar tazminatı hakları hakkında

İşçinin istifası işten çıkarılması kıdem ve ihbar tazminatı hakları hakkında herkesin bilmesi gereken hususlar;

Belirli süreli ve belirsiz süreli iş sözleşmeleri:

• Kural olarak iş sözleşmeleri şekle bağlı değildir. Yani sözlü olarak da sözleşme yapılabilir. Ancak belirli süreli iş sözleşmelerinde sözleşmenin yazılı bir şekilde yapılması zorunludur. Belirli süreli iş sözleşmesi yapmak için İşin süresinin belirli olması, Belirli bir işin tamamlanması, Belirli bir olgunun ortaya çıkması ve üst üste birden fazla belirli süreli iş sözleşmesi yapmama yasağı unsurları aranmaktadır. niteliği gereği devamlılık arz eden işler için belirli süreli iş sözleşmesi yapılamaz. Örneğin bir bankanın güvenlik görevlisine daima ihtiyacı vardır. banka, güvenlik görevlisi ile süreli sözleşme yapamaz.

• 
  

İstifa, işten çıkarma, kıdem ve ihbar tazminatı hakkı;

İşçi, iş kanunun 24. maddesindeki sebeplere dayanarak derhal haklı nedenle istifa edebilir. her ne kadar istifa etme usulü şekle bağlı olmasa da istifanın noter ihtarnamesi ile kayıt altına alınması önerilir. Aksi takdirde işveren tarafından devamsızlık sebebiyle veya başka bir sebepten dolayı işten çıkarma yapılabilir. İşçi, istifa dilekçesinde veya noter ihtarnamesinde belirtilen istifa sebepleri ile bağlı olup işçinin hatalı bir sebep belirtmesi halinde yıllarca biriken kıdem tazminatı hakkının ortadan kalkması kuvvetle muhtemeldir. İstifa etmek isteyip de hak ve alacaklarını alamayan işçilerin istifa etmeden önce kessinlikle bir avukattan danışmanlık alması gerekmektedir. Her işçinin istifa sebepleri farklı olduğundan dolayı danışılan avukatın iş ve istifa sebepleri konularında detaylı bir şekilde bilgilendirilmesi gerekmektedir.

Bazı istifa sebepleri: işçinin ücretlerinin eksik ödenmesi veya hiç ödenmemesi (Ödemenin geç yapılması her durumda haklı istifa sebebi değildir), İşyerindeki işlerin işçinin sağlığını olumsuz etkilemesi, işçinin sigorta girişinin yapılmaması, sigorta primlerinin ödenmemesi veya eksik ödenmesi vb. sebeplerle işçi haklı sebeple iş sözleşmesini feshedebilir.

Haklı nedene dayanarak iş sözleşmesini derhal fesheden işçinin çalışma süresi 1 yıl veya daha fazla ise işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Kıdem tazminatı, alınan son maaşın çalışılan yıl sayısına çarpılarak kabaca hesaplanabilir. Ancak kesin kıdem tazminatı hesaplamasında daha detaylı formüller uygulanmaktadır. Unutulmamalıdır ki işçinin haklı nedenle de olsa istifa etmesi halinde ihbar tazminatı hakkı bulunmamaktadır.

İşverenin işçiyi işten çıkarması

İşveren iş kanununun 25. maddesindeki sebeplere dayanarak işçiyi derhal işten çıkarabilir. İşçinin iş kanunu 25. maddesindeki düzenlemelere aykırı davranması sebebiyle işten çıkarılması halinde işçinin kıdem ve ihbar tazminatı hakkı bulunmamaktadır. İşçi, iş kanunu 25. maddesindeki düzenlemelere aykırı davranmadığı düşüncesinde ise işin ve işverenin niteliğine göre işe iade davası veya tazminat davası açabilecektir. 30 işçiden daha az işçi çalıştırılan işyerlerinde işe iade davası açılamaz. Ancak kıdem, ihbar, ve diğer alacaklar için dava açılabilir.

Kıdem tazminatı:

Kıdem tazminatı 1475 sayılı eski iş kanununun 14. maddesi ile işçilere tanınan bir haktır. Her ne kadar eski iş kanunu yürürlükten kaldırılmış ise de eski iş kanununun 14. maddesi halen yürürlüktedir. Söz konusu maddeye göre bir iş yerinde 1 yıl ve daha fazla süre ile kesintisiz çalışan işçiler aşağıda örnek olarak saydığımız bazı sebeplerle işin sona ermesi halinde kıdem tazminatına hak kazanmaktadır. İşçinin aynı işverene ait farklı iş ve işyerinde çalışması durumunda çalıştığı sürelerin toplamı dikkate alınacak olup, işçi farklı bir iş veya işyerinde çalıştırılması sebebiyle kıdem tazminatı hakkını kaybetmeyecektir. Kıdem tazminatı işçinin işe başladığı tarihten itibaren geçen her yıl için 30 günlük maaş oranında tazminat almasıdır. Örnek olarak; en son aylık 30.000 TL brüt maaş alan 3 yıl 6 ay 15 günlük kıdemi bulunan işçinin alacağı kıdem tazminatı kabaca 107.000 TL'dir.

Kıdem tazminatına hak kazanılan durumlar:

• Askerlik sebebiyle işten ayrılma,

• emeklilik sebebiyle işten ayrılma,

• haklı sebeplerle işten ayrılma,

• evlenen kadının evlenme tarihinden itibaren 1 yıl içinde işi sonlandırması

• vb. sebeplerle kıdem tazminatına hak kazanılabilir.

  
  

İhbar tazminatı

İhbar tazminatı, belirsiz süreli sözleşmelerde haklı nedenler dışındaki işten çıkarma veya istifalarda uygulanmaktadır. Sözleşme taraflarının ani istifa veya işten çıkarma sebebiyle uğrayabilecekleri zararları önlemek amacıyla konulan bir kanuni düzenlemedir. İşçinin istifası veya işten çıkarılması durumlarında istifa veya işten çıkarmadan önce istifa veya işten çıkarmanın muhataba belli sürelerde bildirilmesi gerekmektedir. 6 aya kadar olan çalışmalarda 2 hafta, 6 ay ile 1,5 yıl arasındaki çalışmalarda 4 hafta, 1,5-3 yıl arasındaki çalışmalarda 6 hafta ve 3 yıldan fazla süren çalışmalarda 8 haftalık bildirim sürelerine uyularak istifa veya işten çıkarma yapılması gerekmektedir.

işveren yukarıdaki sürelere tekabül eden ücreti peşinen işçiye ödeyerek işçiyi derhal işten çıkarabilir. Yukarıdaki sürelere uyulmadan yapılan istifa veya işten çıkarmalar sebebiyle bildirim(ihbar) sürelerine denk gelen ücret tutarında tazminat ödenmesi gerekmektedir.

Örnek olay:

Faik, Kamyoncular Taşımacılık Ltd. Şti'nde 3 yıl 2 ay 13 gündür çalışmaktadır. Faik fazla mesailerinin ödenmemesi sebebiyle istifa etmek istemektedir. faik'in en son brüt maaşı yol ve yemek ücreti dahil 30.000 TL'dir.

Faik. isterse hiç bir sebep bildirmeden iş yerinden istifa edebilir. İstifa ettikten sonra alacaklarını alamayan faik işçilik alacaklarının tahsili amacıyla iş mahkemesinde dava açmıştır. İş Mahkemesi, faikin kıdem, ihbar ve diğer alacaklarının tespiti amacıyla tanık beyanları alındıktan sonra bilirkişiye başvurmuştur.

Bilirkişi tarafından yapılan kıdem tazminatı hesabı:

• 1 yıl=30.000 TL

• 2 ay=4.931,5 TL

• 13 gün=1068,4 TL

olmak üzere toplam kıdem tazminatı : 35.999.9 TL'dir.

İhbar tazminatı hesabı:

Faik haklı nedenle de olsa istifa ettiğinden dolayı ihbar tazminatına hak kazanmamıştır. Faik'in işten çıkarıldığı varsayımında 6 ay ile 1,5 yıl arasında çalışma süresi olduğundan dolayı faikin hak kazanacağı ihbar tazminatı 4 hafta yani 28 günlük ücret alacağının karşılığıdır.

işçinin kıdem ve ihbar tazminatı, verdiğimiz örnekteki gibi hesaplanmaktadır. çalışma şekillerine bağlı olarak kıdem ve ihbar tazminatı hesaplamalarında farklılık olması olağandır. işçinin kıdem ve ihbar tazminatı dışında başkaca hak ve alacak hakları bulunduğundan dolayı işçilerin mutlaka bir avukattan destek alarak hukuki süreci başlatmaları gerekmektedir. aksi taktirde verilen emeklere rağmen işçinin hak ve alacaklarını yaptığı hata sebebiyle kaybetmesi kuvvetle muhtemeldir.

Kıdem ve ihbar tazminatı